Nga: Mero Baze
Së pari, duhet sqaruar se ajo marrëveshje ka vdekur, jo vetëm se është hedhur poshtë nga Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë, por edhe se bisedimet e reja janë për të hedhur bazat e një marrëveshje të re. Rezistenca e qeverisë “Rama” ndaj mos-ngjalljes së asaj marrëveshje ka detyruar palën greke të nisë diskutimin për një marrëveshje të re, e cila nuk mbështetet më tek “shelfi kontinental”, siç ka qenë marrëveshja e Berishës me Karamalisin dhe Bashës me Bakojanis.
Pra, bëhet fjalë për hedhjen e bazës së një marrëveshje të re, e cila është jo vetëm e pakrahasueshme me konceptin e marrëveshjes së Berishës dhe Bashës, por është edhe në një fazë fillestare, mbi të cilën duhet të operohet më pas me ekspertë dhe instrumentat e tjera të diplomacisë së dy vendeve.
Fjalia e parë që duhet të themi, është se Shqipëria detyroi Greqinë të grisë marrëveshjen me Berishën dhe të pranojë të bëjë një marrëveshje të re. Dhe kjo e ka mërzitur Berishën, që humbi bastin e para dy muajve, kur tha në parlament se ajo marrëveshje do realizohet.
Së dyti, deklaratat e Kotzias me terma “ambigue”, janë nisja e një fushate politike nga ana e tij brenda vendit, për të përgatitur opinion publik grek për kthimin pas të pazarit me Berishën. Fjalia e tij për 12 milje shtyrje të kufirit detar, dhe akoma më keq, nxitimi nga “patriotët” tanë që kanë duartrokitur Berishën, për të bërë llogari me sipërfaqe, duke u nisur nga një vijë në hapësirë, është qesharake.
Konventa për të Drejtën e Detit e vitit 1982 (UNCLOS), e cila njihet ndryshe si Kushtetuta e Deteve, parashikon në nenin 3, se shtetet bregdetare, mund të shtrijnë gjerësinë e ujërave të tyre territoriale deri në 12 milje detare.
Në këtë hapësirë detare shteti bregdetar ushtron sovranitet të plotë territorial.
Këtë shtrirje të detit territorial, shtetet e shpallin me ligj të brendshëm, të cilin duhet ta depozitojnë në Kombet e Bashkuara. Shqipëria e ka deklaruar dhe depozituar në OKB këtë shtrirje prej 12 miljesh detare në vitin 1970 dhe rikonfirmuar në vitin 1990.
Ndërkohë, një fakt i tillë nuk është marrë në konsideratë nga qeveria “Berisha” kur negocioi marrëveshjen ne 2009.
Sa më sipër, është e qartë që shtrirja e detit territorial nuk mund të përcaktohet në marrëveshje mes dy palëve, por me ligj të brendshëm, dhe kaq është gjithë ajo që kemi dëgjuar nga Kotzias. Atë që kemi dëgjuar dhe nga Enver Hoxha më 1970 për ujërat tona.
Përsa i përket delimitimit të hapësirave detare, vendimi i Gjykatës Kushtetuese e rrëzoi të ashtuquajturën “Marrëveshje” të Berishës të vitit 2009, e cila kishte defekte të rënda në parimet e përdorura për delimitimin, defekte që prodhuan një efekt negativ për interesat e vendit tonë.
Konventa dhe praktika ndërkombëtare i krijon të gjitha hapësirat shteteve për të negociuar marrëveshje të delimitimit të hapësirave detare, që sjellin një rezultat sa me të drejtë. Delimitimi i hapësirave detare në çdo rast bazohet fillimisht në parimin e baraslargësisë nga pikat bazë të bregdetit, por për të arritur rezultatin e drejtë, palët bëjnë korrektimet e nevojshme në vijën delimituese që ndërtojnë.
Ajo që kuptohet nga deklarata, është se diskutimi mes palëve duket se ka arritur mirëkuptimin, se vija delimituese e vitit 2009, nuk do të jetë më ajo e pretenduara nga pala greke, por do të reflektojë pretendimet e palës shqiptare për përfitime në hapësira detare që do të jenë të drejta, por jo përtej logjikës së negociatave dypalëshe dhe parimeve të UNCLOS.
E gjithë zhurma politike është e kuptueshme, që nis nga Greqia jo si shenjë triumfi, por si përpjekje për t’iu pranuar rinegocimi.
Detyrimi i palës greke për një marrëveshje të re nuk gëlltitet aq lehtë në Athinë dhe Kotzias tani duhet të përgatisë grekët që të mos e quajnë tradhtar, pse po gris marrëveshjen me Berishën.
Së fundmi, ministri ynë i Jashtëm shikoj që nuk po bën politikë me këtë çështje, pasi nuk ka ende një marrëveshje, por nisje të një marrëveshje, që do të marrë shumë kohë dhe saktësime për të shkuar tek një kufi i pranueshëm detar mes Shqipërisë dhe Greqisë. Dhe është mirë që nuk bën politikë, pasi ndryshe nga Kotzias, që duhet të përgatisë grekët që marrëveshja me Berishën do griset, ky ka vetëm një njeri të mërzitur, dhe ai është Sali Berisha. Marrëveshja e tij nuk do të zbatohet dhe Shqipëria duhet të vendosë dinjitetin dhe ligjin ndërkombëtar në këtë histori, duke lënë pas sipërfaqet e detit që Berisha i fali Greqisë, për një pazar politik, që dhe ashtu nuk funksionoi.
