Një tërmet i madh në Birmani të premten ka shkaktuar vdekjen e më shumë se 1 mijë e 600 personave dhe shembjen e objekteve të shumta.
Edhe pse shteti i Azisë Juglindore është rajon që rrezikohet shumë nga tërmetet, Tajlanda dhe Kina fqinje – të cilat po ashtu u prekën nga tërmeti – nuk janë.
Kryeqyteti i Tajlandës, Bangkok, ndodhet më shumë se 1 mijë kilometra larg nga epiqendra e tërmetit të së premtes – dhe megjithatë një ndërtesë e papërfunduar shumëkatëshe në qytet u rrëzua si pasojë e tërmetit.
Çfarë e shkaktoi tërmetin?
Shtresa e sipërme e tokës është e ndarë në seksione të ndryshme, të quajtura pllaka tektonike, të cilat lëvizin vazhdimisht. Disa lëvizin krah njëra-tjetrës, ndërsa të tjerat janë sipër dhe poshtë njëra-tjetrës.
Është kjo lëvizje që shkakton tërmete dhe vullkane.
Birmania konsiderohet të jetë një nga zonat më “aktive” gjeologjikisht në botë, sepse ndodhet në majë të konvergjencës së katër prej këtyre pllakave tektonike – pllakës euroaziatike, pllakës indiane, pllakës Sunda dhe mikropllakës së Birmanisë.
Himalajet u formuan nga përplasja e pllakës indiane me pllakën euroaziatike dhe cunami i vitit 2004 në Indonezi erdhi si rezultat i lëvizjes së pllakës indiane nën mikropllakën e Birmanisë.
Rebecca Bell, profesoreshë në tektonikë në Kolegjin Imperial në Londër, ka thënë se për ta akomoduar gjithë këtë lëvizje, formohen çarje në shkëmb – të cilat lejojnë pllakat tektonike të “rrëshqasin” anash.
Të dhënat e hershme sugjerojnë se lëvizja që shkaktoi tërmetin e së premtes me magnitudë 7.7 ishte një “rrëshqitje goditëse” – ku dy blloqe lëvizin horizontalisht përgjatë njëri-tjetrit.
Kjo përputhet me lëvizjen tipike të Sagaingut.
Teksa pllakat lëvizin pranë njëra-tjetrës, ato mund të ngecin, duke krijuar fërkime derisa të lirohen papritur dhe toka zhvendoset, duke shkaktuar tërmet.
Pse u ndie tërmeti kaq larg?
Tërmetet mund të ndodhin deri në 700km nën sipërfaqe. Ky ishte vetëm 10km nga sipërfaqja, duke e bërë atë shumë të cekët. Kjo rrit sasinë e lëkundjeve në sipërfaqe.
Tërmeti ishte gjithashtu shumë i madh – me magnitudë 7.7 ballë. Ajo prodhoi më shumë energji sesa bomba atomike e hedhur në Hiroshima, sipas Shërbimit Gjeologjik të SHBA-së.
Fuqia e tërmetit ishte pasojë e llojit të çarjes, ka thënë Bell.
“Natyra e çarjes së drejtë do të thotë që tërmetet mund të shpërthejnë në zona të mëdha – dhe sa më e madhe të jetë zona e çarjes, aq më i madh tërmeti”, shpjegoi ajo. “Ka pasur gjashtë tërmete me magnitudë 7 ose më shumë në këtë rajon në shekullin e kaluar”.
Kjo çarje do të thotë gjithashtu se shumë energji mund të bartet në gjatësinë e saj – e cila shtrihet për 1200km në jug drejt Tajlandës.
Se si ndihen tërmetet në sipërfaqe përcaktohet edhe nga lloji i tokës.
Në tokë të butë – mbi të cilën është ndërtuar Bangkoku – valët sizmike ngadalësohen, duke u bërë më të mëdha në madhësi.
Pra, gjeologjia e Bangkokut do ta kishte bërë lëkundjen e tokës më intensive.
Pse u shemb vetëm një ndërtesë në Bangkok?
Teksa pamjet dramatike janë shfaqur të ndërtesave të larta në Bangkok që lëkunden gjatë tërmetit – duke dalë edhe ujë nga pishinat në çati – ndërtesa e papërfunduar e zyrës së auditorit të përgjithshëm është e vetmja që është shembur.
Përpara vitit 2009, Bangkoku nuk kishte standard gjithëpërfshirës sigurie për ndërtimin e ndërtesave për t’u bërë ballë tërmeteve, sipas Christian Málaga-Chuquitaype, profesor në inxhinierinë e tërmeteve në Imperial College London.
Kjo do të thotë se ndërtesat e vjetra do të kishin qenë veçanërisht të rrezikuara.
Kjo nuk është e pazakontë, pasi ndërtesat rezistente ndaj tërmeteve mund të jenë më të shtrenjta për t’u ndërtuar dhe Tajlanda, ndryshe nga Birmania, nuk përjeton shpesh tërmete.
Ndërtesa që u shemb ishte e re, ishte ende në ndërtim kur u godit nga tërmeti. Megjithatë, duhet të zhvillohen hetimet nëse ndërtimi ka qenë duke u kryer sipas standardeve.
Megjithatë, ka supozime të tjera si cilësia e materialit (betoni dhe përforcimet) dhe disa parregullsi në sistemin strukturor që kanë “ndihmuar” shembjen.
Ekspertët gjithashtu po hetojnë nëse procesi i ndërtimit të kësaj ndërtese ka qenë “pllakë e sheshtë” – e cila nuk rekomandohet në zonat e prirura të goditen nga tërmeti.
