Agjencia e Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID) po përballet me ndryshime të rëndësishme nën administratën e Presidentit Donald Trump, duke shkaktuar shqetësime mbi të ardhmen e ndihmës së jashtme të SHBA-së.
Më 20 janar 2025, Presidenti Trump vendosi një ngrirje 90-ditore të ndihmës së huaj, duke rezultuar në pezullimin e shumë programeve në mbarë botën dhe në pezullimin nga puna të shumë punonjësve të USAID.
Elon Musk, i emëruar nga Presidenti Trump për të drejtuar Departamentin e Efiçiencës Qeveritare (DOGE), ka qenë një kritik i ashpër i USAID, duke e cilësuar atë si një “organizatë kriminale” dhe duke kërkuar shpërbërjen e saj. Musk pretendon se kjo agjenci është përtej reformimit
Musk pretendon se kjo agjenci është përtej reformimit dhe se fondet e saj janë përdorur për të financuar programe të dëmshme. Në këtë kuadër, administrata Trump ka ndërmarrë një ofensivë të gjerë për të shkurtuar shpenzimet qeveritare dhe për të pushuar nga puna një numër të madh punonjësish.
Pezullimi i ndihmës ka prekur veçanërisht Afrikën Sub-Sahariane, e cila vitin e kaluar mori më shumë se 6.5 miliardë dollarë ndihmë humanitare nga SHBA. Pacientët me HIV në Afrikë, të cilët mbështeteshin nga një program i njohur amerikan që ndihmoi në frenimin e epidemisë së AIDS-it në vitet 1980, janë gjetur përballë dyerve të mbyllura në klinikat e financuara nga SHBA.
Ka gjithashtu pasoja të menjëhershme në Amerikën Latine. Në Meksikë, një strehë e mbipopulluar për migrantët në jug të vendit ka mbetur pa një mjek. Një program për mbështetjen e shëndetit mendor për të rinjtë LGBTQ+ që ikin nga Venezuela është shpërbërë.
Në Kolumbi, Kosta Rika, Ekuador dhe Guatemala, të ashtuquajturat “Zyra të Lëvizshmërisë së Sigurt,” ku migrantët mund të aplikonin për të hyrë ligjërisht në SHBA, janë mbyllur.
Komuniteti i ndihmave humanitare është në vështirësi për të kuptuar shtrirjen e plotë të ndikimit të kësaj ngrirjeje: sa mijëra programe janë mbyllur dhe sa mijëra punonjës janë pezulluar ose pushuar nga puna?
Sa shpenzon SHBA për ndihmën e huaj?
Në total, SHBA shpenzoi rreth 40 miliardë dollarë për ndihmën e huaj gjatë vitit fiskal 2023, sipas një raporti të publikuar muajin e kaluar nga Shërbimi i Kërkimeve të Kongresit, një organ jopartiak.
SHBA është ofruesi më i madh i ndihmës humanitare në botë, megjithëse disa vende të tjera shpenzojnë një përqindje më të madhe të buxhetit të tyre për të. Në përgjithësi, ndihma e huaj përbën më pak se 1% të buxhetit federal të SHBA.
Çfarë mendojnë amerikanët për ndihmën e huaj?
Rreth 6 nga 10 të rritur amerikanë thanë se qeveria e SHBA-së po shpenzon “shumë” për ndihmën e huaj, sipas një sondazhi të AP-NORC të marsit 2023. Kur u pyetën për kosto specifike, rreth 7 nga 10 amerikanë thanë se SHBA po jep shumë para për ndihmën e huaj.
Rreth 9 nga 10 republikanë dhe 55% e demokratëve ranë dakord se vendi po shpenzonte më shumë nga sa duhej për ndihmën ndërkombëtare. Në të njëjtën kohë, rreth 6 nga 10 amerikanë thanë se qeveria po shpenzonte “shumë pak” për çështje të brendshme si arsimi, kujdesi shëndetësor, infrastruktura, Sigurimet Shoqërore dhe Medicare.
Sondazhet kanë treguar se qytetarët amerikanë priren të mbivlerësojnë përqindjen e buxhetit federal që shpenzohet për ndihmën e huaj. Studimet nga Fondacioni Kaiser kanë zbuluar se mesatarisht, amerikanët mendojnë se ndihma e huaj përbën 31% të buxhetit federal, ndërkohë që në realitet është më pak se 1%.
A mund ta shpërbëjë Trump USAID-in me vendim të vetëm?
Demokratët argumentojnë se presidentët nuk kanë autoritetin kushtetues për të eliminuar USAID-in. Megjithatë, nuk është e qartë se çfarë mund ta ndalojë Trump nga përpjekja për ta bërë këtë.
Një betejë ligjore e ngjashme ndodhi gjatë mandatit të parë të Trump, kur ai u përpoq të shkurtonte buxhetin për operacionet e huaja me një të tretën. Kur Kongresi refuzoi, administrata Trump përdori ngrirje fondesh dhe taktika të tjera për të ndaluar fluksin e parave tashmë të aprovuara nga Kongresi për programet e huaja. Zyra e Përgjegjshmërisë Qeveritare (GAO) më vonë vendosi se kjo shkelte një ligj të njohur si Akti i Kontrollit të Fondimeve (Impoundment Control Act).
Është një ligj për të cilin mund të dëgjojmë më shumë në të ardhmen.
“Jeton me urdhra ekzekutivë, vdes me urdhra ekzekutivë,” tha Musk të shtunën në platformën X, duke iu referuar USAID-it.
Këto zhvillime kanë shkaktuar shqetësime të mëdha mes organizatave humanitare dhe ekspertëve të ndihmës ndërkombëtare, të cilët frikësohen se ndalimi i ndihmës amerikane do të ketë pasoja të rënda për miliona njerëz që mbështeten tek ajo për mbijetesë.
Si po ndikon ngrirja e ndihmës humanitare?
Ndalimi i financimit ka lënë pa mbështetje qindra programe kritike, duke përfshirë ato që ndihmojnë fëmijët e kequshqyer, refugjatët dhe viktimat e fatkeqësive natyrore.
Në vendet afrikane si Sudani dhe Somalia, mijëra fëmijë që mbështeten tek ndihmat ushqimore të USAID-it rrezikojnë të mbeten pa ushqim. Programet për vaksinimin e fëmijëve kundër sëmundjeve vdekjeprurëse si fruthi dhe poliomieliti janë pezulluar, duke rritur frikën për shpërthime epidemish.
Në Lindjen e Mesme, kampet e refugjatëve sirianë në Jordani dhe Liban janë përballur me reduktime drastike të furnizimeve ushqimore dhe mjekësore. Në Afganistan, ndihmat humanitare të SHBA kanë ndihmuar miliona njerëz të mbijetojnë përmes krizës së rëndë ekonomike, por këto ndihma tani janë pezulluar.
Në Ukrainë, ndërprerja e financimit ka pasur një ndikim të drejtpërdrejtë tek operacionet e ndihmës për të zhvendosurit nga lufta me Rusinë. Një program i USAID-it që ndihmonte në shpërndarjen e ndihmave humanitare për qytetarët ukrainas ka mbetur pa financim, duke e bërë më të vështirë dërgimin e ushqimit dhe ilaçeve në zonat e prekura nga lufta.
A mund të rihapet USAID nëse ndihma ndalohet plotësisht?
Disa ekspertë paralajmërojnë se edhe nëse ndihmat e USAID-it rifillojnë pas rishikimit 90-ditor, dëmi i bërë mund të jetë i pariparueshëm për shumë programe. Shumë organizata humanitare varen nga mbështetja e USAID-it për të operuar, dhe ndalimi i financimit mund t’i detyrojë ato të mbyllin përgjithmonë programet e tyre.
Ka gjithashtu frikë se vendet e tjera, si Kina dhe Rusia, mund të përfitojnë nga vakumi i lënë nga SHBA në ndihmën ndërkombëtare. Kina, për shembull, tashmë ka zgjeruar programin e saj të ndihmës për zhvillim, të njohur si “Rruga dhe Brezi,” duke ofruar ndihmë financiare dhe infrastrukturë për vendet në zhvillim.
Si do të ndikojë kjo politikisht?
Demokratët dhe disa republikanë e kanë kritikuar ashpër vendimin e Trump për të ngrirë ndihmat humanitare, duke e quajtur atë një veprim të pamatur që rrezikon sigurinë kombëtare të SHBA-së. Ata argumentojnë se ndihma e huaj është një mjet i rëndësishëm diplomatik që ndihmon në stabilizimin e rajoneve të trazuara dhe parandalon migrimin masiv.
Nga ana tjetër, mbështetësit e Trump argumentojnë se paratë e taksapaguesve amerikanë duhet të përdoren për çështje të brendshme, si infrastruktura dhe kujdesi shëndetësor, dhe jo për të financuar ndihmën ndërkombëtare. Ata mbështesin një qasje më të rreptë për ndihmën e huaj, duke kërkuar që ajo të shkojë vetëm për programe që përfitojnë drejtpërdrejt sigurinë dhe interesat e SHBA-së.
Çfarë do të ndodhë më pas?
Ndërsa periudha 90-ditore e ngrirjes së ndihmës vazhdon, mbetet e paqartë nëse USAID do të rifillojë programet e saj apo nëse administrata Trump do të bëjë ndryshime më të mëdha në strukturën dhe financimin e ndihmës së huaj.
Analistët politikë thonë se ky mund të jetë vetëm fillimi i një përpjekjeje më të gjerë për të ndryshuar mënyrën se si SHBA e qeveris ndihmën ndërkombëtare. Nëse Trump do të tentojë të shpërbëjë USAID-in ose të reduktojë ndihmën humanitare në mënyrë drastike, kjo mund të shkaktojë një debat të ashpër në Kongres dhe në opinionin publik amerikan.
Ndërkohë, miliona njerëz në mbarë botën janë të pasigurt për të ardhmen e ndihmës që shpesh është e vetmja gjë që i mban në jetë.
