Nga David J. Kostelancik
Vendimi i fundit i administratës Trump për të hequr kufizimet financiare dhe ndalimin e udhëtimit të vendosur në vitin 2022 ndaj liderit serb të Bosnjës, Milorad Dodik, dhe familjarëve të tij, ka rikthyer debatin mbi qëllimin dhe efektivitetin e sanksioneve amerikane të fokusuara posaçërisht në vendet e Ballkanit.
Në një kohë kur SHBA po tërhiqet nga angazhimi aktiv në rajon, ngrihen pyetje të rëndësishme: Çfarë pasoje do të ketë kjo qasje për ndikimin politik dhe ekonomik amerikan? Dhe a do të rritet rreziku i konflikteve që mund të imponojnë më vonë një kosto shumë më të madhe për SHBA – madje edhe me jetë njerëzish?
Si filloi gjithçka
Sanksionet e para të synuara ndaj Ballkanit u vendosën nga administrata Bush në vitin 2001 për shkak të dhunës destabilizuese dhe shkeljes së marrëveshjeve të paqes të viteve ’90.
Rezultatet e tyre u rishikuan rregullisht, duke çuar në përditësimin e gjerë të nënshkruar nga Presidenti Biden në qershor 2021 përmes Urdhrit Ekzekutiv 14033.
Ky ishte kulmi i një pune katërvjeçare mes agjencive gjatë administratës së parë Trump për të modernizuar të gjithë programin e sanksioneve ndaj Ballkanit.
Për herë të parë, urdhri i vitit 2021 adresoi drejtpërdrejt korrupsionin endemik në qeveritë dhe institucionet e Ballkanit Perëndimor.
Ky hap u mirëprit gjerësisht në rajon. Theksimi nga SHBA i politikanëve të korruptuar shihej – dhe vazhdon të shihet – si një mekanizëm i rëndësishëm për të thyer pandëshkueshmërinë.
Urdhri 14033 shtoi një mjet të ri të fuqishëm: sanksione financiare specifike për rajonin, të afta të godasin korrupsionin që ushqen paqëndrueshmërinë.
Ashtu si ndalimet e vizave për zyrtarë të korruptuar, të përdorura për më shumë se dy dekada, edhe ky instrument synonte të fuqizonte reformatorët vendas, shoqërinë civile, gazetarët investigativë dhe qytetarët që kërkonin një të ardhme më të mirë.
Me përjashtim të Serbisë dhe Bosnjës – ku disa e panë si të padrejtë fokusin te figurat politike serbe – reagimet mediatike ishin kryesisht pozitive.
Pse këto masa ndihmojnë edhe SHBA-të
Sanksionet nuk janë thjesht një ndërhyrje në rajon; ato mbrojnë edhe interesat ekonomike dhe strategjike amerikane; krijojnë kushte më të ndershme për bizneset amerikane; pengojnë pastrimin e parave të korrupsionit në sistemin financiar amerikan; forcojnë angazhimet e NATO-s duke nxitur stabilitet politik dhe ekonomik.
Në janar 2025, Presidenti Biden lëshoi urdhrin e tij të fundit ekzekutiv (14140), i cili zgjeronte urdhrin 14033 duke përfshirë edhe “tentativën” për shkelje si bazë sanksionimi, si dhe duke synuar familjarët e rritur të personave të sanksionuar.
Edhe më domethënëse ishte lëvizja e Presidentit Trump më 24 qershor 2025: ai rinovoi për një vit të gjithë urdhrat ekzistues, duke konfirmuar se këto masa mbeten thelbësore për paqen, stabilitetin dhe luftën kundër korrupsionit në Ballkan.
Pse kjo çështje ka aktualisht rëndësi
Sanksionet kundër aktorëve që destabilizojnë rajonin kanë qenë një mjet thelbësor për SHBA-të. Urdhri 14033 e zgjeron këtë kapacitet duke synuar abuzimin me asetet publike, përvetësimin e pronës private për përfitime politike ose korrupsion klasik – praktika që kanë dekurajuar bizneset amerikane dhe kanë minuar zhvillimin demokratik.
SHBA-të, së bashku me BE-në, kanë investuar me qëllim që Ballkani të integrohet në strukturat euro-atlantike dhe të ndërtojë institucione transparente, duke u mbrojtur nga ndikimet malinje të Rusisë, Kinës dhe Iranit.
Heqja e sanksioneve ndaj figurave si Milorad Dodik – një aleat i hapur i Rusisë dhe jo i SHBA-ve – mund të ketë kosto të larta afatgjata për interesat ekonomike dhe të sigurisë amerikane. Përballja me destabilizimin e rajonit më vonë mund të kërkojë shumë më tepër sesa kostoja e angazhimit diplomatik sot.
