Presidenti bolivian, Luis Arce, hodhi poshtë një tentativë për grusht shteti të mërkurën, pasi i bëri thirrje publikut të “organizohet dhe mobilizohet” në mbrojtje të demokracisë, ndërsa ushtarët dhe automjetet e blinduara ushtarake u tërhoqën nga ndërtesat qeveritare përreth në La Paz.
Bolivia ka një histori të gjatë paqëndrueshmërie politike, duke përfshirë grushtet e shtetit, dhe pushtimi i dështuar vjen pasi vendi pa dalje në det të Amerikës së Jugut me rreth 12 milionë banorë lufton me një krizë ekonomike spirale që ka shkaktuar protesta në rrugë.
“Ne nuk mund të lejojmë që tentativat për grusht shteti të marrin jetën boliviane edhe një herë,” tha Arce nga rezidenca presidenciale, Casa Grande, ndërsa tentativa për grusht shteti filloi. “Ne duam t’i bëjmë thirrje të gjithëve që të mbrojnë demokracinë.”
Në skenat dramatike të transmetuara në televizionin bolivian, Arce mund të shihet duke u përballur me ish-shefin e ushtrisë, gjeneralin Juan José Zuniga, i cili drejtonte përpjekjen për grusht shteti, ndërsa ai hyri në korridorin e pallatit presidencial.
“Unë jam kapiteni juaj dhe ju urdhëroj të tërhiqni ushtarët tuaj dhe nuk do ta lejoj këtë mosbindje,” i tha Arce Zuniga-s, raporton CNN.
Zuniga, i cili u shkarkua si komandant i ushtrisë boliviane vetëm një ditë më parë, u arrestua më vonë dhe u pa duke u futur me forcë në një automjet policie, sipas mediave lokale. Vendndodhja e tij aktuale nuk dihet. Përpjekja për grusht shteti u dënua gjerësisht nga qeveria boliviane dhe liderët ndërkombëtarë. Zyra e Prokurorit të Përgjithshëm të Bolivisë tha se ka nisur një hetim penal kundër Zuniga-s dhe “të gjithë pjesëmarrësve të tjerë” të përfshirë në incident.
Përplasja e fundit politike e Bolivisë vjen ndërsa tensionet rriten mbi planet e ish-presidentit majtist Evo Morales për të kandiduar për rizgjedhje kundër aleatit të dikurshëm Arce në zgjedhjet e përgjithshme vitin e ardhshëm. Ndërkohë, vendi po përballet me një krizë ekonomike të karakterizuar nga pakësimi i rezervave valutore, veçanërisht të dollarit amerikan, dhe mungesa e karburanteve dhe nevojave të tjera bazë.
Më herët të mërkurën, pamjet nga vendi i ngjarjes treguan ushtarë të armatosur që pushtuan Murillo Plaza, një shesh kryesor në La Paz ku ndodhen zyrat kombëtare ekzekutive dhe legjislative. Automjetet e blinduara u panë duke u përplasur në dyert e pallatit qeveritar të Bolivisë, sipas Associated Press, ndërsa ish-presidenti Morales, i cili është anëtar i partisë së Lëvizjes për Socializëm (MAS) të Arce, tha në X se një “grusht shteti po përgatitet”.
Video gjithashtu tregoi disa civilë duke u përballur me ushtarët në Murillo Plaza gjatë përpjekjes për grusht shtet.
Gjenerali rebel u zotua të “rivendos demokracinë”
Para ndalimit të tij, ish-shefi i ushtrisë Zuniga iu drejtua gazetarëve në shesh të mërkurën, i rrethuar nga ushtarë, duke thënë: “Ne duam të rivendosim demokracinë”, ndërsa ai foli për vështirësitë ekonomike të vendit. Ai ishte shkarkuar më herët për shkak të kërcënimit për të bllokuar një ofertë të Morales për rizgjedhje.
“Populli nuk ka të ardhme dhe ushtria ka guximin të kujdeset për të ardhmen e fëmijëve tanë, mirëqenien dhe përparimin e popullit tonë,” tha ai.
Ai u zotua “të lirojë të gjithë të burgosurit politikë”, përfshirë ish-presidenten Jeanine Anez, aktualisht e burgosur për atë që gjykatat thanë se ishte roli i saj në protestat vdekjeprurëse që shpërthyen pas ngjitjes së saj në pushtet në 2019. Mes kaosit, Presidenti Arce njoftoi komandantët e rinj ushtarakë, duke përfshirë zëvendësimin e Zuniga-s si shef i ushtrisë, gjeneral José Sánchez.
Situata dukej se ishte qetësuar kur Sanchez urdhëroi ushtarët në shesh të ktheheshin në njësitë e tyre.
“Unë urdhëroj të gjithë personelin e mobilizuar në rrugë të kthehen në njësitë e tyre,” tha Sanchez nga një podium në pallatin presidencial për brohoritje dhe duartrokitje.
Automjetet e armatosura u panë duke u larguar nga Murillo Plaza menjëherë më pas, sipas pamjeve nga televizioni shtetëror Bolivia. Arce njoftoi gjithashtu krerët e rinj të marinës dhe forcave ajrore. Morales, i cili publikisht u nda nga ish-aleati i tij Arce, dha dorëheqjen si president në vitin 2019 pas protestave në rritje mbi akuzat për mashtrim zgjedhor; në atë kohë, ai pretendoi se u detyrua të largohej me një grusht shteti.
Para shkarkimit të tij, ish-shefi i ushtrisë Zuniga thuhet se kishte thënë se Morales nuk duhet të jetë në gjendje të rikthehet si president dhe e kërcënoi se do ta bllokonte nëse ndodhte. Gustavo A. Flores-Macías, profesor i qeverisë dhe politikave publike në Universitetin Cornell, i tha CNN se përpjekja për grusht shteti pasqyron pakënaqësinë e përhapur në vend.
“Ajo që po ndodh në Bolivi është se sektorë të gjerë të shoqërisë, në të gjithë shtresat sociale, në të gjitha nivelet, janë shumë të pakënaqur me mënyrën se si janë gjërat, veçanërisht në frontin ekonomik. Dhe ne kemi zgjedhje që vijnë në vitin 2025”, tha ai.
Në ato zgjedhje, Arce dhe Morales “duken se ishin në këtë kurs përplasjeje. Të dy synojnë të bëhen presidenti i ardhshëm,” shtoi ai.
Dënim ndërkombëtar
Zyra e Prokurorit të Përgjithshëm të Bolivisë nisi një hetim penal kundër Zuniga-s më vonë të mërkurën, me Prokurorinë duke thënë në X se “të gjithë pjesëmarrësit e tjerë” të përfshirë në ngjarjet e së mërkurës në La Paz gjithashtu do të hetohen.
Zyra e Prokurorit të Përgjithshëm tha se do të bëjë “të gjitha përpjekjet e nevojshme” për të identifikuar të gjithë personat e përfshirë dhe për të hetuar më tej tentativën për grusht shteti dhe për të vendosur “dënimin maksimal për ata që janë përgjegjës”.
Fredy Mamani, ish-zëvendësministër i jashtëm i Bolivisë dhe aleat i Morales dhe Arce, i tha CNN se pavarësisht natyrës “jodemokratike” të “tankeve, ushtarëve me uniformë dhe marrjes së sheshit… është thelbësore të theksohet se populli bolivian është i bashkuar në fytyra e çdo grushti shteti”.
Lajmi për tentativën për grusht shteti u dënua nga liderët ndërkombëtarë dhe rajonalë, duke përfshirë presidentin e Paraguait Santiago Peña, presidentin e Meksikës dhe Bashkimin Evropian.
“Ne shprehim mbështetjen tonë për demokracinë në vendin tonë vëlla dhe për qeverinë legjitime të Luis Arce,” tha Presidenti i Kilit Gabriel Boric në X. Ambasada e SHBA-së në La Plaz tha se ishte “duke monitoruar nga afër situatën”.
“Ne hedhim poshtë çdo përpjekje për të përmbysur qeverinë e zgjedhur dhe kërkojmë respektimin e rendit kushtetues”, thuhet në një deklaratë të ambasadës në X.
Sekretari i përgjithshëm i Organizatës Pan-Amerikane të Shteteve Amerikane (OAS), Luis Almagro, dënoi mobilizimet në “mënyrën më energjike”, në X, duke thënë se “ushtria duhet t’i nënshtrohet pushtetit civil të zgjedhur në mënyrë legjitime”.
BE tha se kundërshtoi “çdo përpjekje për të prishur rendin kushtetues në Bolivi dhe për të përmbysur qeveritë e zgjedhura në mënyrë demokratike”, duke shtuar se qëndron në solidaritet me qeverinë boliviane dhe popullin e saj, sipas një postimi nga shefi i politikës evropiane Josep Borrell në X.
