Në Prokurorinë e Posaçme (SPAK) është dorëzuar së fundmi nga avokati Idajet Beqiri një kallëzim penal në SPAK ndaj kreut të opozitës Sali Berisha dhe disa bashkëpunëtorëve të tij, për ngjarjet e njohura si “grushti i shtetit” i vitit 1998. Por si e kujton kreu i Shërbimit Informativ Shtetëror (SHISH) në atë kohë Fatos Klosi këtë ngjarje? Ai ka folur për rolin e Berishës në organizimin e protestave të dhunshme, ndërhyrjen e ndërkombëtarëve, qëndrimin e SHBA-së dhe reagimin e qeverisë së asaj kohe. Klosi ka treguar gjithashtu se si u informua SHISH për lëvizjet e militantëve, komunikimet e Berishës dhe situatën që detyroi Fatos Nanon të largohej nga Tirana.
Intervista e Fatos Klosit
-Z. Klosi, si shpjegohet që, pas më shumë se dy dekadash, ngjarjet e shtatorit 1998 ende nuk kanë marrë drejtësi?
Promoted Content
Nëse ke papiloma në gjoks, qafë ose nën sqetull, lexo këtë!
Germostop
1 filxhan para gjumit djeg 14 kg për 2 javë!
Slimfit
Zbuloni sekretin që pastron enët e gjakut brenda 45 ditëve
name
Armiku i diabetit Është numri 1. Të gjithë duhet ta dinë këtë
Diabetol Forte
Në përgjithësi politika në Shqipëri ka qenë e ditës, asnjëherë s’është parë larg. Ka qenë politikë e ditës, e lidhur me interesa, si të njërës palë, ashtu edhe të tjetrës. Dhe ajo u trajtua “shyqyr që mbaroi ashtu” nga ata që duhet ta trajtonin ndryshe, dhe u la, ndërkohë që ka qenë një ngjarje vërtet shumë e rëndë. Mund të kishte përfunduar ndryshe. U tërhoq policia. Policia iku nëpër shtëpi atë ditë. Luftoi një çik Garda rrotull Kryeministrisë, po e panë që s’kishin asnjë mundësi që të ndalonin. Ata ishin me mitraloza, me kundërtanke. Përveç kallashnikovës, kishin edhe kundërtanke. Kemi dokumentarë, i gjuanin Kryeministrisë. Pra, ka qenë një situatë e rëndë. Por ata e panë edhe nga jashtë, pastaj i bënë presion: “Ore, çfarë bëni? Të nesërmen, çfarë do bëni?”. Pra, ka qenë faktori i jashtëm që e ndali. Ne e kishim parashikuar me kohë. Që në vjeshtë dihej që në Shkodër ishte bërë një organizim, në mënyrë që të përgatiteshin njerëz. Bile afërsisht kishim bërë edhe një llogari sa vetë ishin. Dhe llogaria sipas degës sonë të Shkodrës bëhej nëpërmjet bukës që shkonte lart, sepse e dinin në cilat furra furnizoheshin. Dhe kishim menduar që janë nja 3.000 veta që do vinin në Tiranë.
-Kur kishit marrë dijeni për përgatitjet që çuan në ngjarjet e 14 shtatorit?
Para, që në fundin e verës, në fillimin e vjeshtës. Por sigurisht, ne nuk e dinim kur do fillonte. Këta 3.000 veta ishin të organizuar nga Partia Demokratike. Dhe u shfrytëzua prej tyre vrasja e Azem Hajdarit. Vrasja ndodhi më 12, në 14 ndodhin ngjarjet. Dy ditë patën në dispozicion që të gjithë ata që kishin andej të vinin, dhe vinin pa rënë në sy për keq, se vinin për varrimin e Azem Hajdarit. Ndërkohë që erdhën informacione që ishin tre, katër furgonë me armatim. Do ishte një gjë e planifikuar, e organizuar. Nuk ishte e rastit. Ishin armatim i rëndë. Nuk vjen njeri me kundërtank në varrim. Kështu që ngjarja ishte vërtet e përgatitur. Ata ia dolën në fazën e parë. E morën Kryeministrinë, morën Radio Televizionin, ndërtesën e Parlamentit. S’mbeti asgjë për të marrë. Gjithë problemi ishte çfarë do ta vazhdonin. Zakonisht grushtet e shtetit i bën ushtria. Ndërkohë që këta ishin një grup i madh i armatosur, por nuk e kishin atë fuqi. Ndërkohë që pati dhe presion nga jashtë. I thanë: “Ore, çfarë do bëni nesër? Si do ta mbash veten?”. Flisnin në telefon me Berishën. Kush do jesh nesër ti? Si do ta quash veten? Edhe në qoftë se kemi parasysh, pastaj nga ora 4:00 pasdite doli policia nëpër rrugë dhe mori situatën në kontroll.
-Mendoni që i gjithë skenari u dirigjua nga Sali Berisha?
Sigurisht, a bëhej gjë pa Sali Berishën? Edhe në pushtet, por dhe kur s’ishte në pushtet. Çfarë ndodhte në Partinë Demokratike ishte ai dhe i padiskutueshëm. Shumë larg ishin të tjerët. Nuk e diskutoj fare këtë punë. Një ditë varrimi i njërit prej njerëzve të rëndësishëm të asaj partie, po të kishte një organizim të tillë, dhe Berisha mos ta dinte? E beson dot njeri këtu?
-Cili ishte qëllimi real i Berishës në atë tentativë për grusht shteti, sipas jush?
Nuk e di. Asnjëherë s’kam qenë i sigurt se pse. Grushtet e shtetit që fitojnë, i bën ushtria dhe e mban vendin për shumë kohë nën hyqmin e saj. Kurse ai s’e bënte dot këtë gjë. Por ndoshta, për presion donte të tregonte, dhe popullit, që: “Shiko, ne jemi akoma me pretendimin që ngjarjet e ’97-ës kishin qenë të organizuara”. Deshi të tregonte që: “Shiko, unë jam akoma…” Dhe ndoshta, dhe në kompromis me pushtetin. Nuk di ta them me thënë të drejtën, se s’e vë dot veten në mendjen e tij.
-A u përpoq Shërbimi Informativ që ju drejtonit të paralajmëronte përfaqësues të PD-së për të mos shkuar drejt përplasjes?
Ne kishim informacion, po, nëpërmjet njerëzve tanë. Po dhe po të kesh bashkëpunëtor… se nuk mund t’i çosh dhe të zbulohen ata, se në qoftë se ka ndonjë kriter që është shumë i rëndësishëm në të gjithë shërbimet, është ruajtja e bashkëpunëtorit. Nuk e bënim dot atë gjë. Ne e lajmëruam qeverinë. Po, e kishim lajmëruar me kohë që në vjeshtë do ndodhte diçka. Sepse edhe në Shkodër 3.000 vetë nuk janë pak. Në Shkodër u bënë në fillim të vitit ’93 dy kryengritje. Kështu që ishte atmosfera e tillë dhe edhe Ministria e Brendshme ishte e përgatitur. Por nuk e dinim datën, dhe ajo datë u shfrytëzua bukur prej tyre. Njerëzit u mblodhën në Tiranë për varrimin e Azem Hajdarit. Ndërkohë që erdhën jo vetëm për varrimin, morën pjesë dhe në varrim. Pastaj arkivoli iku, ata vazhduan luftën deri në darkë.
-Ditën e ngjarjeve, a kishit informacion se ku ndodhej Sali Berisha në momentet më kritike?
Jo, unë nuk e di. S’ishte e rëndësishme fare. Aty u shkërmoq praktikisht çdo gjë. Ministria e Brendshme ishte e armatosur. Andej nga ne nuk erdhën, por ne ishim përgatitur.
-Dorëzimi i forcave të rendit, ishte një vendim strategjik apo thjesht mungesë kapaciteti dhe koordinimi?
Jo, jo. Vetë qeveria, Kryeministri s’ishte, kishte ikur. Po ministrat ishin mbyllur në ministritë e tyre, edhe në Ministrinë e Brendshme dhe në Ministrinë e Mbrojtjes. Nuk është se dikush mund të merrte vendime. Iku policia. Luftoi Garda, po mbas gjysmë ore, ose një ore, dhe pastaj u dorëzua dhe ajo. U tërhoqën. Sulmuesit e dinin shumë mirë: Ishin të armatosur, ndërkohë që policia dhe Garda e kanë absolutisht të ndaluar të gjuajnë mbi turmën. Duhet dikush të japë urdhër. Nuk kishte njeri për të dhënë urdhër? Në darkë u përpoqëm, bile me rekomandimin e partnerëve ndërkombëtarë, thanë: “Jeni akoma në kushtet e flagrancës. Shkoni te PD-ja dhe bjerini dhe të mbaroni punë njëherë e mirë me të.”. Ndërkohë që s’ishte aq e thjeshtë. Ministri i Brendshëm nuk ishte praktikisht në detyrë. Unë u mundova të flas me zëvendësministrin. Më tha: “Fatos, unë e ti do marrim përsipër një ngjarje kaq të rëndë?”.
-Është e vërtetë që ndërkombëtarët kërkuan nga autoritetet shqiptare ndërhyrje direkte ndaj selisë së PD-së?
Më kërkoi mua t’i them, se ishim partnerë të shërbimit, t’i them qeverisë që: “Ndërhyni, meqë është rasti për të ndërhyrë”. Pse? Ata kanë bërë një kryengritje të armatosur. Mbasi shkuan dhe në televizion, mbajtën dhe ca fjalime. Në ora 8:00 ikën, u mbyllën te PD-ja, dhe dy tanket që kishin marrë nga Garda ishin para PD-së. Dhe PD-ja ishte mbushur me armë. Gjithë armët që u përdorën atje përfunduan, Dhe propozimi i ndërkombëtarëve ishte: “Shfrytëzojeni rastin, merreni PD-në, edhe pastaj me ta do të vendosë drejtësia.”.
-Ky sugjerim për ndërhyrje, a vinte konkretisht nga pala amerikane apo nga vendet europiane?
Partnerët ndërkombëtarë. Miqtë e Shqipërisë. Ishte njëri nga shërbimet që më tha: “Jam në emër të tërëve,” se ashtu e bëjnë. Kryesisht Shtetet e Bashkuara. Ndërkombëtarët e kanë diskutuar. Mua më erdhi duke më thënë që: “Shiko, është këshillë e jona.” Natyrisht, përgjegjësia ishte e jona ta bënim ose jo atë ndërhyrje, por tha: “Flas në emër të tërëve”. Fola, gjeta vetëm zëvendësministrin.
-Pse drejtësia shqiptare nuk arriti ta hetojë këtë ngjarje siç duhet? Mungesë vullneti politik apo kapje institucionale?
Shumica e drejtësisë në atë kohë ishte e plepave. Nuk pati realisht vullnet nga socialistët për ta hetuar këtë ngjarje. Shumë shpejt iku dhe Fatos Nano. Në 28 shtator, Fatosi dha dorëheqjen. Erdhi Pandi Majko. Ngeli puna në dorë të Pandit, që ishte një kryeministër… ishte një djalë i ri. Puna e parë që bëri ishte Kryeministër në jetën e tij. Unë prandaj e quaj Berishën përgjegjës për këtë punë dhe uroj që drejtësia tani të merret me të. Ajo ngjarje është bërë jo vetëm me lejen e tij, apo me udhëzimet e tija, me urdhrat e tija. Ai ishte i padiskutueshëm në PD dhe ajo ishte një organizim i PD-së. Ishte problem politik. Nuk e bënin dot marrjen e pushtetit me dhunë. Pse? Të duhet ushtria. Të paktën eksperienca e botës është kjo: E merr ushtria dhe e mban ushtria për shumë kohë. Ajo kishte të gjithë parametrat e grushtit të shtetit. Po, një grusht shteti i dështuar që kur nisi. Iku Kryeministri, iku në Maqedoni. Policia u fsheh. I morën institucionet kryesore. Mbajtën dhe disa fjalime. Pastaj ikën të gjithë. Nuk i përzuri njeri. As i arrestoi, as i përzuri nga Radio Televizioni. Ikën, u mblodhën te PD-ja të gjithë. Parametrat ishin të gjithë të një grushti shteti. Kishte furgona me armë. Kishte antitank! Pamjet janë evidente. Edhe tani po t’i shohim, shihen njerëz me antitank, me tank. Një natë më parë dogjën katin e parë të Kryeministrisë, arshivën. Domethënë, ishin pothuaj të sigurt, që bënin ç’të donin.
-Te kallëzimi penal thuhet se qëllimi mund të ketë qenë edhe eliminimi fizik i Fatos Nanos. A ka pasur ndonjë informacion të tillë?
Nuk e them dot. Do ishte absurde fare. Pse? Nano e priste punën. Kishin dalë 82% Partia Socialiste në Parlament. Ishte një shumicë absolute edhe për Kushtetutën. Nuk besoj se ka qenë pjesë e planit.
-A kishte Shërbimi Informativ të dhëna për ndonjë rrezik konkret ndaj jetës së Kryeministrit Nano në ato momente?
Jo, jo, absolutisht. Ne s’e dinim bile ku ishte Kryeministri atë ditë. Nuk e dinte kurrkush nga shteti. Nuk e dinte ministri i Brendshëm. Nuk e dinte Presidenti i vendit. Unë shkova në darkë te Presidenti për të marrë vesh që ku është Kryeministri. Ai ndoqi rrugë pa rrugë për të shkuar në Maqedoni.
-Ju përmendët që dihej se do të ndodhte një ngjarje e madhe. Po vetë vrasja e Azem Hajdarit, ishte pjesë e ndonjë paralajmërimi?
Po, kishim informacion se vrasja e Azemit konsiderohet si hakmarrje nga Fisi Haklaj. Dhe Azemi na ka falënderuar në televizion. Unë njoftova disa herë dhe Azemi ka thënë se i ka marrë masat. Pastaj dëgjuam që Azemi u tremb mbasi mori vesh që Berisha ishte në valle.
-Si mendoni, në ç’mënyrë e përdori Berisha vrasjen e Hajdarit për të ndezur revoltën e 14 shtatorit?
–E shfrytëzoi vrasjen e Azemit. Akuzoi qeverinë, edhe mua personalisht. Azemi ishte kundërshtari i Berishës brenda. Berisha e kishte frikë në një farë mënyre, se dihet që Azemi kishte njerëz. Ishte krahu i fortë i Partisë Demokratike. E para gjë që bëhet kur ndodh një ngjarje e rëndësishme, është që: “Kush e pati të nevojshme? Kush e shfrytëzoi atë rast, ose kush përfitoi nga ajo?”. Fatos Nano absolutisht s’përfitoi. Dhe humbi pushtetin.
-Për ju personalisht, lajmi për vrasjen e Azem Hajdarit ishte i papritur apo e kishit parashikuar si mundësi?
Praktikisht e kam dëgjuar në radio. Mendimi i parë ishte: Nuk u çudita. Pse? Se e kishim menduar, kishim paralajmëruar.
-Pas kësaj, Berisha doli menjëherë me akuza kundër jush dhe qeverisë. Si e lexuat këtë reagim kaq të shpejtë?
Berisha e diskreditoi veten. Vetëm 20 minuta mbas ngjarjes, ai s’ishte në pushtet, nuk kishte policinë nën kontroll, dhe dha gjithë detajet e vrasjes. U ngut. Kishte aq dëshirë. Thuhet që s’e mbajti dot entuziazmin nga vrasja dhe e tha shpejt e shpejt. E akuzon direkt: “Ore, nga e di?”. Kush e nxori në pritë? Nëse ti pas 20 minutash di çdo informacion. Ishte shumë e qartë që ai s’e mbajti dot entuziazmin.
-Ishte ky momenti kur raportet tuaja me Berishën u përplasën më fort?
Jo, më e forta qe dy ditë mbas vrasjes. Isha emëruar, ose një ditë, po. Dolën te 55-a, histori të familjes time si filogrek, krimineli, gjyshi filogrek. Domethënë, filloi akuza.
-Si e shpjegoni faktin që Berisha mund të akuzojë këdo, çdo institucion, dhe gjithsesi të mos përballet me pasoja ligjore?
Në PS, në përgjithësi, kanë qenë njerëz që nuk donin telash. Ishte telash. Gjyqësori nuk ishte i paanshëm,.. Berisha i kishte ndërruar prokurorët, gjykatësit sa herë kishte dashur. Nuk ishte aq e thjeshtë.
-Si ndodhi që, pavarësisht gjithë atyre që kishte bërë, Berisha arriti sërish të rehabilitohej politikisht?
Për një kohë goxha të gjatë Berishën nuk e takonte kurrkush, as nga diplomatët në Tiranë, por as të tjerë nëpër Evropë. Ndodhi historia e grevës së studentëve. Studentët u mblodhën atje te klubi, u bë grevë. Policia tentuan t’i nxirrte dhe i nxorën, por ata hynë mes natës. Në mëngjes ishin prapë në grevë. Ilir Meta me gjithë Majkon. Pandi nuk e kishte atë kurajë, jam i sigurt. Po Iliri e ka bindur. Dhe tani e kuptoj akoma më mirë. Që nga ato përgjimet e Ambasadës Italiane të ’97-ës që i mbushën mendjen Pandit që të venë të bisedojnë me studentët dhe u qetësua situata aty. Aty ndodhi rehabilitimi i Berishës. Këta dy njerëzit më të rëndësishëm, Kryeministri dhe Zëvendëskryeministri, shkojnë takojnë studentët që policia i kishte nxjerrë. Studentët ishin të organizuar nga Berisha, sigurisht, pa diskutim fare. U kuptua që të gjithë donin qetësi. Faktori ndërkombëtar asnjëherë s’ka dashur që këtu të ketë luftë.
-Pas dështimit të grushtit të shtetit, çfarë marrëdhënie kishte Berisha me Ambasadën Amerikane? Kishte kontakt apo ishte i izoluar?
Unë nuk di detaje të kontakteve, por praktikisht formalisht asnjëherë s’ishin takuar deri në grevën e studentëve. Pastaj avash avash e pranoi qeveria, e pranuan dhe ndërkombëtarët dhe ishin mbështetës. Por unë kam pasur një rast që ma kërkuan zyrtarisht t’i kërkoj Kryeministrit të vendit të jepte dorëheqjen. Kjo ka qenë midis 14 shtatorit dhe dorëheqjes së Nanos, një javë para dorëheqjes të Nanos. Më thanë që opinioni jonë është që Shqipëria, me situatën që ka, për ne është më e rëndësishme siguria sesa demokracia. Prandaj do t’i thuash Kryeministrit që ai nuk e bëri dot detyrën e vet, meqenëse tamam kur duhej të ishte në krye, iku. Më thanë edhe mua të jepja dorëheqjen, që nuk e dhashë dhe bëra shumë mirë.
+A mendoni se sot, me një sistem më të pavarur drejtësie, është e mundur të dënohen përgjegjësit?
Nuk e di. Unë them si është e mira. Ka rëndësi që të jepet mesazhi që çdo gjë si ajo, që ishte një ngjarje shumë e madhe dhe shumë e rëndë kundër shtetit, duhet dënuar. Duhet të mbajnë përgjegjësinë ata që e bënë. Problemi është që ata që vijnë nga mbrapa ta kenë në mendje çfarë ka ndodhur… dhe mos shpresojnë që gjërat mund të hidhen prapa krahëve. Ajo ngjarje ka qenë shumë e rëndë.. Dola unë nga zyra atëherë sapo i ranë dyqaneve. Të gjithë ata që morën pjesë në atë histori dolën në Sheshin Skënderbej dhe pastaj filluan po të thyenin vitrinat e dyqaneve. Aty e morën vesh që ajo punë kishte mbaruar. Doli dhe policia dhe pastaj edhe unë dola në shesh për të parë çfarë po ndodhte. Shkova në Kryeministri, shkova te Presidenti. Dhe pastaj në fund dështova me sukses në atë vetëm propozim që pata, se e mora nga partnerët dhe e mora shumë seriozisht.
