Uashingtoni dhe Brukseli duket se kanë venitur planet e politikës për të futur në duart e tyre drejtësinë. Ambasadorja Yuri Kim e paralajmëroi disa herë se po përgatitet një puç kundër reformës dhe pati mjaft sinjale se politika po përpiqej të kapte sa të mundte në Gjykatën Kushtetuese dhe atë të Lartë.
Pas raportit të Venecias, pati një takim mes presidentit Ilir Meta dhe kreut të Kuvendit, Gramoz Ruçi, ku palët u dakordësuan për të punuar bashkë mbi vakancat në drejtësi. Mirëpo duket se sharra u ka ngecur në gozhdë. Përveç skualifikimit të të gjithë kandidatëve për Kushtetuesen, duket se do jetë shumë e vështirë të ndërhyhet te procesi i rekrutimeve për në Gjykatën e Lartë.
Në korridoret e politikës flitej se një ndër pazaret për amnistimin e Metës ishte pikërisht Gjykata e Lartë, mirëpo SHBA e BE kanë hyrë në mes. Pak ditë më parë EURALIUS dhe USAID kanë dorëzuar një “Udhërrëfyes për funksionimin e Gjykatës së Lartë”, i cili duhet të ndiqet nga KLGJ dhe vetë Gjykata e Lartë.
Vetë misioni EURALIUS ka zbardhur detaje mbi këtë udhëzues: “Udhërrëfyesi identifikon një numër të konsiderueshëm të masave konkrete dhe afateve që të dy institucionet synojnë të ndërmarrin gjatë vitit 2020 në mënyrë që ta bëjnë Gjykatën e Lartë përsëri funksionale. Funksionaliteti i Gjykatës së Lartë është një nga kriteret e vendosura nga Këshilli Europian në Mars 2020 për hapjen e negociatave të pranimit për Shqipërinë në BE në 2021. Udhëzuesi prek çështje të tilla si: promovimi i gjyqtarëve në Gjykatën e Lartë, ndarja e magjistratëve si këshilltarë juridikë në Gjykatën e Lartë, miratimi i rregullave të brendshme për funksionimin e Gjykatës së Lartë, nevoja për një numër ndryshimesh legjislative në rregullat procedurale të zbatueshme për Gjykatën e Lartë dhe krijimin e një strukture të re organizative për Gjykatën e Lartë, përfshirë një Qendër të re Dokumentacioni”.
Goditja ndaj politikës
Me dorëzimin e këtij udhërrëfyesi, ndërkombëtarët marrin në dorë emërimet në Gjykatën e Lartë. KLGJ është e detyruar të zbatojë këtë dokument mbi të gjithë veprimet. Aty jepen të qarta vendimet që duhet të marrë, udhëzimet që duhet të nxjerrë, si duhet të hapet gara dhe kriteret për të gjitha vendet vakante.
Po ashtu procesi i përzgjedhjes së kandidatëve do të monitorohet nga ndërkombëtarë dhe ata do të japin mendimin tyre. Me pak fjalë, politika e ka pothuajse të pamundur të fusë kthetrat në procesin e emërimeve në Gjykatën e Lartë. Ai që goditet më tepër është padyshim presidenti Ilir Meta, i cili është i pafuqishëm. Mazhoranca bëri një sërë ndryshimesh në ligjin për statusin e gjyqtarëve dhe prokurorëve ku vendosi që anëtarët e Gjykatës së Lartë të mos betohen para presidentit, por të betohen para anëtarëve të KLGJ.
Elementi tjetër më interesant është se ndryshe nga emërimet në Kushtetuese, presidenti është thjesht noter. KLGJ pasi zgjedh emrat për vendet vakante ja dërgon presidentit për dekretim. Nëse ky i fundit e sheh të arsyeshme se emri nuk mund të emërohet, atëherë refuzon dekretimin. Por kjo nuk do të thotë se ka bllokuar emërimin. Sipas ligjit, KLGJ ka të drejtë të shqyrtojë dekretin e presidentit dhe me shumicë votash ta rrëzojë.
Kjo bën që automatikisht kandidati të emërohet gjyqtar në Gjykatën e Lartë. Pra duket qartë se ndërkombëtarët kanë marrë në dorë situatën e reformës në drejtësi dhe sinjalet janë dhënë. KLGJ ka përzgjedhur kandidatët e parë dhe kjo gjykatë shumë shpejt mund të bëhet funksionale.
