Vendimi i fundit i Gjykatës Europiane të të Drejtave të Njeriut (GJEDNJ) në favor të ish-drejtorit të RTSH, Thoma Gëllçi, është një goditje e rëndë për SPAK dhe GJKKO, duke ekspozuar një problem të thellë në funksionimin e drejtësisë speciale në Shqipëri. Kur një institucion si Strasburgu konkludon se paraburgimi i një qytetari shqiptar ka qenë i paligjshëm dhe në kundërshtim me Konventën Europiane, pyetja që lind natyrshëm është: a është SPAK vërtet garant i drejtësisë, apo një instrument politik që vepron sipas interesave të momentit?
Një skemë e njohur paraburgimi si dënim i parakohshëm, Gëllçi nuk është rasti i parë dhe, me shumë gjasa, as i fundit që përballet me një drejtësi selektive dhe represive. SPAK dhe GJKKO kanë krijuar një precedent të rrezikshëm ku paraburgimi përdoret si një formë ndëshkimi paraprak, pa prova të forta dhe pa respektuar standardet ndërkombëtare. Vendimi i Strasburgut konfirmon pikërisht këtë praktikë: një individ mbahet në burg për më shumë se shtatë muaj pa një bazë ligjore të qëndrueshme. Kjo është e papranueshme në një shtet që pretendon të ndjekë parimet e sundimit të ligjit dhe të integrimit europian.
SPAK – Drejtësi e plotfuqishme apo e Përdorur?
SPAK ka marrë një fuqi të jashtëzakonshme në sistemin gjyqësor shqiptar, por vendimi i GJEDNJ tregon se kjo fuqi nuk po përdoret gjithmonë në përputhje me ligjin. Nëse një institucion me kaq shumë mbështetje ndërkombëtare fillon të sillet si një prokurori politike që targeton individë specifikë për arsye që mbeten të errëta, atëherë sistemi i drejtësisë është në krizë. Kush mban përgjegjësi për dështime të tilla? Kush duhet të japë llogari për arrestime të paligjshme dhe për shkeljen e të drejtave të qytetarëve?
Një sistem që shtrembëron parimet themelore të drejtësisë aty ku përdorimi i paraburgimit si dënim është një simptomë e një drejtësie të sëmurë. Në çdo vend demokratik, një person konsiderohet i pafajshëm deri në momentin që gjykata e shpall fajtor. Por në Shqipëri, SPAK dhe GJKKO duket se ndjekin një logjikë të kundërt: të akuzuarit trajtohen si fajtorë që në momentin e arrestimit dhe mbahen në qeli derisa të vërtetojnë pafajësinë e tyre. Kjo qasje jo vetëm që shkel të drejtat e njeriut, por edhe cenon besimin e qytetarëve te drejtësia.
A është ky vetëm fillimi i dështimeve të SPAK?
Po është sepse, vendimi për Gëllçin mund të hapë një zinxhir të ri procesesh kundër Shqipërisë në Strasburg. Nëse ky model i paraburgimeve të paligjshme vazhdon, shteti shqiptar rrezikon të përballet me një numër në rritje vendimesh dënuese, duke u detyruar të paguajë dëme financiare për çdo rast ku drejtësia speciale ka abuzuar me pushtetin. Pyetja që shtrohet është: kush do të mbajë përgjegjësi për këtë dështim? Kush do të përgjigjet për dëmin e shkaktuar qytetarëve?
Drejtësi me dy standarde ku në Shqipëri, SPAK dhe GJKKO po operojnë në një mënyrë që lë shumë dyshime mbi qëllimet e tyre të vërteta. Nëse drejtësia speciale nuk është në gjendje të respektojë të drejtat bazë të qytetarëve dhe të ndjekë standardet e një gjyqësori të pavarur, atëherë ajo rrezikon të humbasë legjitimitetin e saj. Drejtësia nuk mund të jetë selektive. Nuk mund të jetë e frikshme për disa dhe e butë për të tjerët. Dhe mbi të gjitha, nuk mund të përdoret si një armë politike.
Rasti Gëllçi duhet të shërbejë si një alarm serioz për sistemin e drejtësisë shqiptare. Nëse nuk ka reflektim dhe ndryshim, atëherë SPAK rrezikon të bëhet simbol jo i ndëshkimit të korrupsionit, por i një drejtësie të deformuar, të padrejtë dhe të rrezikshme për demokracinë.
